Umorzenie składek ZUS. Jak się za to zabrać?

Umorzenie składek ZUS to jedna z możliwości, która może pomóc osobom, które znalazły się w trudnej sytuacji i nie są w stanie uregulować swoich należności. Uzyskanie umorzenia jest jednak możliwe tylko w niektórych przypadkach i stanowi uzupełnienie innych opcji, które mają służyć wsparciu płatników niemogących wypełnić zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz wpłat na poszczególne fundusze.

Co można zrobić w razie problemów z regulowaniem zobowiązań wobec ZUS?

Składki ZUS mogą stanowić poważne obciążenie, jeśli osoba prowadząca działalność gospodarczą znajdzie się w trudnej sytuacji finansowej wywołanej załamaniem na rynku, na którym działa, ogólną sytuacją makroekonomiczną czy nieprzewidzianym zdarzeniem – kradzieżą lub pożarem, niespodziewanym zerwaniem zawartego kontraktu, niekorzystną zmianą przepisów czy kłopotami z odzyskaniem należności od partnerów. Kwoty, które należy przekazywać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, są dużym wyzwaniem zwłaszcza dla najmniejszych firm, które nie zawsze dysponują odpowiednimi rezerwami, choć problemy mogą się pojawić również w przypadku przedsiębiorstw działających na większą skalę. Narastający dług w ZUS często jest przeszkodą w odzyskaniu płynności i staraniach o zewnętrzne finansowanie pozwalającego wyjść z trudnego położenia. Dobrym rozwiązaniem dla przedsiębiorcy będzie więc próba uzyskania korzystniejszych warunków spłaty lub nawet umorzenia zobowiązania – wyjaśnia przedstawiciel kancelarii Radcy prawnego Wojciecha Chmuraka, specjalizującej się m.in. w Prawie pracy oraz Prawie ubezpieczeń społecznych.

Przedsiębiorca, który znalazł się w sytuacji powodującej problemy z terminowym regulowaniem składek na ubezpieczenia społeczne – emerytalne, rentowe, wypadkowe – a także zdrowotne oraz Fundusz Pracy, jak również Fundusz Emerytur Pomostowych może skorzystać z jednej z kilku możliwości. Składki ZUS na wniosek przedsiębiorcy mogą zostać odroczone na mocy zawartej umowy. W takim przypadku można liczyć na prolongatę zobowiązań wynikających z ubezpieczeń społecznych, zdrowotnych, a także Funduszu Pracy, Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Funduszu Emerytur Pomostowych. Taka opcja dotyczy jednak tylko przyszłych składek, a wniosek musi być złożony nie później, niż w dniu, na który przypada termin płatności. Korzyścią z takiego rozwiązania jest zarówno uniknięcie kosztów postępowania egzekucyjnego, jak i zmniejszenie odsetek do 50% obowiązującej normalnie stawki. Co ważne, umowa może być renegocjowana w razie zmiany warunków dotyczących sytuacji finansowej przedsiębiorcy.

Możliwość odroczenia istnieje tylko w stosunku do przyszłych zobowiązań, dostępne są jednak również sposoby na radzenie sobie z istniejącymi długami. Jednym z nich jest możliwość rozłożenia należności na raty. Także w tym przypadku konieczne będzie podpisanie z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych odpowiedniej umowy. Odroczenie będzie dotyczyło zarówno kwoty należności, jak i naliczonych do momentu jej zawarcia odsetek oraz opłat. Korzyścią z takiego rozwiązania jest uwolnienie się od zagrożenia windykacją należności, a także zmniejszenie wysokości naliczanych od tej chwili odsetek o 50%. W razie potrzeby również ta umowa może być renegocjowana.

Przepisy przewidują również pomoc dla przedsiębiorców, wobec których toczy się już postępowanie egzekucyjne. W takim przypadku można się ubiegać o jego zawieszenie, zwolnienie części majątku albo przywrócenie możliwości wypłacania środków z rachunku bankowego. W związku z zawieszeniem działań egzekucyjnych ZUS nie będzie podejmował kolejnych kroków mających na celu odzyskanie należności np. w drodze doprowadzenia do licytacji komorniczej. Uwolnienie spod zajęcia pozwoli na wykorzystywanie budynków urządzeń czy środków transportu, a częściowe zwolnienie środków zgromadzonych na kontach da możliwość uregulowania zobowiązań niezbędnych do kontynuowania działalności. Zakres ulgi zależy od tego, które z wnioskowanych propozycji zostaną zaakceptowane przez ZUS.

Na czym polega umorzenie składek ZUS i w jakich okolicznościach może nastąpić?

Poza możliwościami związanymi z odroczeniem terminu płatności, rozłożeniem należności na raty oraz uzyskaniem ulg w prowadzonej egzekucji możliwe jest również ubieganie się o umorzenie należności wobec ZUS. Z wnioskiem tego rodzaju mogą wystąpić płatnicy składek oraz byli płatnicy, a zatem osoby fizyczne i prawne prowadzące działalność gospodarczą, a także ich prawni następcy. Dopuszczalne jest działanie przez pełnomocnika, np. kancelarię radcowską specjalizującą się w prawie ubezpieczeń społecznych. W przypadku osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą wnioskodawcą może być również małżonek, który odpowiada za długi z majątku wspólnego. O umorzenie można się jednak starać wyłącznie w ściśle określonych okolicznościach – w razie, gdy należności są całkowicie nieściągalne albo wówczas, jeśli dłużnik znalazł się w ciężkiej sytuacji finansowej i rodzinnej.

Z nieściągalnością należności możemy mieć do czynienia w kilku sytuacjach. Pojawia się ona wówczas, gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą przerwała ją i nie dysponuje majątkiem pozwalającym na pokrycie zobowiązania, a także nie ma następców prawnych ani małżonka, który z majątku wspólnego odpowiadałby za jego uregulowanie. Nieściągalność występuje również, jeżeli sąd nie zezwolił na ogłoszenie upadłości zadłużonego, ponieważ nie miał on środków na pokrycie kosztów postępowania, a także wtedy, gdy w postępowaniu likwidacyjnym, upadłościowym albo egzekucyjnym nie udało się uzyskać nawet kwot pozwalających na zrekompensowanie wiążących się z nimi wydatków. Nieściągalność może być również stwierdzona przez naczelnika urzędu skarbowego albo komornika sądowego. Z sytuacją nieściągalności zetkniemy się ponadto wówczas, gdy dłużnik nie żyje, a pozostawiony przez niego majątek nie pozwala na spłatę długu, nie ma również jego następców prawnych.

Trudna sytuacja finansowa i rodzinna dłużnika wystąpi wówczas, jeśli wykaże on, że uregulowanie należności sprawi, że nie będzie on w stanie zaspokoić niezbędnych potrzeb życiowych własnych lub swojej rodziny. Przyczyną znalezienia się w położeniu uniemożliwiającym spłacenie długu wobec ZUS mogą być również straty poniesione w wyniku nadzwyczajnego zdarzenia, takiego jak klęska żywiołowa, które spowodowały, że ewentualna płatność uniemożliwiłaby kontynuowanie działalności gospodarczej z uwagi na wyczerpanie zasobów finansowych. Przyczyną trudnej sytuacji finansowej może być również konieczność opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny lub przewlekła choroba samego prowadzącego działalność, co sprawia, że niemożliwe staje się uzyskanie przychodów pozwalających na uiszczenie składki.

Jak można złożyć wniosek o umorzenie należności z tytułu składek ZUS?

Uzyskanie umorzenia należności wymaga złożenia odpowiedniego wniosku. Można to uczynić za pomocą internetu i Platformy usług Elektronicznych (PUE) prowadzonej przez ZUS, a także osobiście dostarczając wypełniony formularz RSU do oddziału ZUS lub przesyłając go pocztą. Co ważne, do wniosku należy dołączyć dokumentację potwierdzającą zajście okoliczności przywoływanych w treści wniosku. Mogą to być dokumenty wskazujące na przewlekłą chorobę, ukazujące stan finansów dłużnika czy zajście rozmaitych nieprzewidzianych zdarzeń. Warto pamiętać, że wniosek powinien być dobrze uzasadniony, ZUS rozpatrzy sprawę w terminie 2 miesięcy od wpłynięcia wniosku, choć termin ten może ulec wydłużeniu, jeśli dokumentacja będzie wymagała uzupełnienia. Podjęta decyzja wraz z uzasadnieniem jest przesyłana w formie pisemnej. W przypadku, gdy wnioskodawca nie zgadza się z jej treścią, przysługuje mu prawo do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, który należy przesłać do ZUS w ciągu 14 dni od uzyskania decyzji. Istnieje też możliwość zaskarżenia decyzji do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, co również powinno nastąpić za pośrednictwem ZUS, jednak termin to w tym przypadku 30 dni.

Zakres możliwego umorzenia zobowiązania z tytułu składek zależy od tego, czy dłużnik był zobowiązany do odprowadzania składek tylko za siebie, czy także za swoich pracowników. W pierwszym przypadku możliwe będzie umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz wypadkowe, a także ubezpieczenia zdrowotnego, wpłat na Fundusz Pracy oraz Fundusz Emerytur Pomostowych. Dłużnicy zatrudniający pracowników, którzy wystąpili o umorzenie z tytułu nieściągalności, mogą uzyskać anulowanie zobowiązań za pracowników jeśli chodzi o część składki uiszczaną przez płatnika. W grę wchodzą kwoty na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe, a także na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, jak również Fundusz Emerytur Pomostowych. Umorzenie dotyczące składek za osobę prowadzącą działalność gospodarczą następuje na takich samych zasadach jak w przypadku płacenia składek wyłącznie za siebie. W przypadku trudnej sytuacji finansowej umorzeniu nie podlega żadna część składek płaconych za pracowników, a jedynie składki za osobę prowadzącą działalność gospodarczą na takich zasadach jak przy nieściągalności.

Występując o umorzenie należności z tytułu składek na ZUS, trzeba pamiętać, że złożenie wniosku nie ma wpływu na bieg naliczania odsetek – przestaną one rosnąć dopiero w razie wydania decyzji pozytywnej. Wniosek nie zawiesza także trwającego postępowania egzekucyjnego. Pozytywna decyzja o umorzeniu składek ZUS jest podejmowana tylko wobec osób, które znalazły się w szczególnie trudnych sytuacji. Kluczowe dla jej uzyskania jest więc dobre przygotowanie i właściwe uzasadnienie wniosku. Ponieważ samodzielne przygotowanie tego rodzaju dokumentów może być trudne, dobrym pomysłem okaże się skorzystanie z usług kancelarii radcy prawnego, która ma doświadczenie w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych.