Prawo do wykorzystania wizerunku. Co dokładnie podlega ochronie?

Ochrona wizerunku nabiera dziś ogromnego znaczenia, zwłaszcza w rzeczywistości nowych mediów i portali społecznościowych, gdzie publikowanie bez zgody zdjęcia czyjejś twarzy i personaliów staje się nagminne. Czy w ogóle da się skutecznie chronić wizerunek, wykorzystując do tego narzędzia legislacyjne? Jak rozwiązywać tego typu spory i kiedy warto zatrudnić prawnika?

Prawo do wizerunku – co mówią przepisy?

Prawo do wizerunku jest chronione przez następujące zapisy legislacyjne:

• Kodeks cywilny (a konkretnie Art. 23 KC),
• Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ściślej mówiąc, Art. 81).

Paradoks polega natomiast na tym, że choć pojęcie „prawo do wizerunku” występuje w obydwu powyższych dokumentach, to jednak w ani jednym z nich nie jest ono zdefiniowane. W praktyce przyjęło się natomiast, że wizerunkiem jest podobizna danej osoby utrwalona w formie fotografii (analogowej bądź cyfrowej), obrazu czy rysunku. Podobnego opisu (wizerunek w rozumieniu dosłownym) dostarcza zresztą Słownik języka polskiego PWN: „czyjaś podobizna na rysunku, obrazie, zdjęciu itp.”.

Sprowadza się to zatem do tego, że jeśli dana osoba nie wyrazi zgody na publikację swojego wizerunku, ma prawo domagać się usunięcia go z przestrzeni cyfrowej lub fizycznej oraz –
w niektórych przypadkach – zażądania zadośćuczynienia za poniesione szkody osobiste. W każdym przypadku takie naruszenie prawa do wizerunku musi być jednak oceniane
z punktu widzenia odbioru wykorzystania wizerunku przez opinię publiczną. A to już kwestia do szerszej interpretacji.

Właśnie dlatego w szczególnie spornych i skomplikowanych sprawach warto skorzystać z pomocy prawnika, którego praktyka obejmuje Prawo cywilne oraz Prawo autorskie.

Wizerunek a RODO

Według niektórych opinii wizerunek jest jednym z elementów składających się na dane osobowe, a te chronione są Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i ich swobodnym przepływem (RODO).

Artykuł 4 tego dokumentu mówi o tym, że dane osobowe to wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej (…). W tym zawiera się jeden bądź kilka szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej.

Kiedy żądania z tytułu prawa do wizerunku są ograniczone?

Nie w każdym przypadku strona może zgłosić naruszenie prawa do wizerunku. Taka sytuacja nie obowiązuje wówczas, gdy zezwolenie na publikację nie jest wymagane, bo dana osoba otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie do zdjęć lub do obrazu.

Nie może zatem wymagać, na przykład po kilku miesiącach, aby artysta usunął wizerunek ze strony internetowej lub ściągnął dzieło przedstawiające daną osobę ze ściany galerii – tłumaczy specjalista z Kancelarii Adwokackiej Bartosza Kamila Obrębskiego.

Zezwolenia nie wymaga ponadto rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, która w momencie utrwalania wizerunku pełniła funkcje publiczne lub zawodowe, a także osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz czy impreza publiczna.